Leukemia (Pjesa e dytë)

Cilat janë faktorët e rrezikut për zhvillimin e patologjive malinje hematologjike ?

Një numër agjentësh kimikë, fizikë dhe biologjik mund të shkaktojnë ndryshime tek molekula e ADN. Këta faktorë quhen mutagjenë. Mutagjenët të cilët rritin propabilitetin e transformimit malinj të një qelize normale njihen si kancerogjenë. Për zhvillimin e një tumori duhet jo vetëm predispozicioni gjenetik, por veprimi i këtyre kancerogjeneve (ndikimi i mjedisit). Prishja e raportit midis onkogjenëve dhe antionkogjenëve që bazohet në ndryshimet e ADN mund të shkaktohet nga disa shkaqe por që asnjeri prej tyre nuk është i provuar plotësisht. Faktorët e rrezikut (riskut) për zhvillimin e sëmundjeve tumorale hematologjike janë:

1. Trashëgimia: Çdo sëmundje ka bazë gjenetike (sigurisht kërkohet dhe ndikimi i mjedisit), me përjashim të aksidenteve. Disa sëmundje i nënshtrohen ligjeve të trashëgimisë, disa jo. Është parë se tek njerëzit me Sindromin Dawn, LA është 10-18 herë më e lartë se tek njerëzit e tjerë normal. Pra thyerjet kromozomale tek këto sëmundje favorizojnë prishjen e ekuilibrave të mësipërm. Po kështu thamë se tek personat me forma heterozigote të dëmtimit ose inaktivizimit të anti-onkogjenëve ka predispozicion për zhvillimin e disa tumoreve me karakter familjar p.sh retinoblastoma. Familjarët e rendit të parë kanë 3 herë më shumë rrezik për zhvillimin e LAM.
2. Substancat kimike: p.sh kimiopreparatet që veprojnë tek ADN (Alkeran, Leukeran, Prokarbazinë, Hidroksiureja etj) sidomos kur shoqërohen nga radioterapi. Shkaku është dëmtimi i ADN dhe/ose imunosupresioni që shkakton reduktim të rezistencës së organizmit. Ekspozimi kronik ndaj benzenit mund të jetë shkak për hipoplazi të PKK, mielodisplazi dhe LAM. Prandaj dhe benzinatat duhet te jenë në ambjente të hapura, në mënyre që të ulet sa më shumë ekspozimi ndaj benzenit për personat qe punojne në këto ambjente. Ka edhe kimikate të tjera industriale (ngjyruesit kimikë, dezinfektatntët etj) që mund të shkaktojnë leukemia megjithse më pak se benzeni.
3. Rrezatimi: veçanërisht i PKK është leukemogjenik. Kjo gjë është vërejtur tek personat që i mbijetuan bombës atomike në Japoni. Me risk të rritur janë fëmijët e nënave që kanë marrë rezatim abodominal gjatë shtatëzanisë, personat të cilët qendrojnë në ambjente me rrezatim (poshtë shtyllave të tensionit të lartë, tek radiologët etj). Mendohet që thyerjet kromozomale dhe aktivizimi i onkogjenëve nga mutacionet e ndryshme mund të jenë shkaqet. Smoking është një faktor rreziku dhe mosha.
4. Sëmundjet hematologjike ekzistuese: kanë një predispozicion më të madh për të zhvilluar LAM (p.sh LMC dhe sindromet e tjera mieloproliferative), mielodisplazia, hemoglobinuria paroksistike nokturne, AA, MM dhe Morbus Hodgkin’s). Në këto raste shkaku është progresioni i sëmundjes si rrjedhim i anomalive të reja kromozomale. Në shumicën e rasteve leukozat sekondare janë të tipit mieloid dhe janë rezistente ndaj mjekimit.
5. 5. Faktorët Biologjikë

   a) Viruset: është parë se viruset sidomos retroviruset bëhen shkak për zhvillimine tumoreve, por më tepër tek kafshët dhe tek zogjtë se sa tek njerëzit.p,sh është virusi HTLV-1 që mund të shkaktojë leukozë, por jo të gjithë njerëzit që janë me këtë virus mund të zhvillojë sëmundje malinje.Virusi Epstein Barr është parë tek M.Hdg, Limfoma Burkit, por jo në tipet e tjera të limfomave. Po kështu ky virus shkakton limfoma tek të sëmurët që marrin imunosupresorë për transplante të organeve të ndryshme. Të sëmurët me imunodefiçiencë të lindur ose të fituar (AIDS) zhvillojnë limfoma ose tumore të tjera. Shkaku ështe çrregullimi i imuniteti qelizor (LT).

   b) Bakteriet: si Helicobacter pylori mund të jetë shkak për zhvillimin e LMNH së stomakut.

Leukemia Akute

Leukemia Akute është sëmundja tumorale më malinje (më agresive), sistemike (metastazike) që në fillim, e karakterizuar nga proliferimi dhe grumbullimi i qelizave tumorale (blaste), qeliza anormale nga ana strukturore dhe funksionale në PKK (intramedulare), gjakun periferik dhe metastazim në organet ekstramedulare (lien, hepar, limfonodul, folikuj limfatike solitare, lëkurë, gingiva, meningje). Në këtë mënyre kjo çon në dëmtimin e strukturave dhe funksionit normal të këtyre organeve, zëvëndësimin e parenkimes së tyre me ind tumoral jo normal, e shoqëruar me zmadhimin e këtyre organeve (sindromi tumoral), në PKK e karakterizuar me dhimbje kockash, me insufiçiencë të saj (pakësim të eritrociteve, të leukociteve dhe trombociteve normale, me pasojat përkatëse – Sindromet -Anemik, -Infeksioz, -Hemoragjik) dhe çrregullime imunologjike progresive humorale dhe qelizore me tendencë për infeksione dhe tumore sekondare {tek të mbijetuarit dhe si rrjedhojë e përdorimit të mjekimeve më kimioterapi/radioterapi (profilaksi e meningjeve)}.

LAL (Leukoza Akute Limfoide) është më e shpeshtë tek fëmijët, me një rënie pas moshës 10 vjeç dhe për të rritur shpeshtësine pas moshës 40 vjeç. LAM (Leukoza Akute Mieloide) mund të ndodhë në të gjitha grup moshat, por më e shpeshtë tek adultët.

Rallë Leukemia Bifenotipike (e Padiferencuar) – dy linja të ndryshme qelizore në të njëjtën kohë ose qeliza tumorale paraqet markuesit qelizor të dy linjave të ndryshme dhe nuk mund të klasifikohet (diagnoza citokimia dhe imunofenotipi).

Klinika

Histori relativisht e shpejtë (shkallë e lartë e proliferimit qelizor me rritje të shpejtë të masës tumorale). Shënjat klinike të leukozës përcaktohen nga numëri total i qelizave leuçemike (tumorale) në PKK. Kur numëri arrin 109 sëmundja bëhet e dukshme në mikroskop (ekzaminim citologjik i gjakut periferik dhe atij central). Kur numëri arrin 1012 sëmundja shfaqet plotësisht, me insufiçiencë të theksuar të PKK. Kur numëri i qelizave leuçemike zë mbi 60% ose më shumë të qelizave totale të PKK këto qeliza dalin në gjakun periferik dhe infiltrojnë organe të tjera si lienin, heparin, limfonodulat, meningjet, testet. Shfaqja klinike dhe vdekshmëria në rastin e LA janë të lidhura me insufiçiencën e PKK (neutropeninë, trombocitopeninë dhe aneminë) dhe më pak nga infiltrimi i organeve të tjera. Klinika e LA:

1. Të lidhura me Insufiçiencën e PKK (prej infiltrimit të PKK prej qelizve leuçemike dhe zëvëndësimin e popullatës normale).

   Sindromi Anemik - Simptomat. Dobësi, lodhje, këputje, më të theksuar në sforcimet fizike, palpitacione, vështirësi në frymëmarje, dhimbje koke (në pjesën e pasme të saj), miza para syve, zhurmë në vesh. Tek moshat e vjetra dhe kur instalohet shpejt mund të shfaqen dhe simptomat e angina pektoris etj. Shënjat, përfshijnë zbehjen e lekurës dhe të mukozave (të cilat shfaqen kur Hb është më pak se 9-10 gr/dl). Anemia duket më mirë në membranat mukoze (buzët, goja, faringu, konjuktivat), llapa e veshit, shuplakat e duarve dhe në shputat e këmbëve (kur Hb < 7 gr/dl). Në rastet kur anemia instalohet shpejt dhe është e thellë mund të kemi takikardi, puls të shpejtë dhe goditës, tone të forta në zemër, zhurmë sistolike, kardiomegali, insufiçiencë kardiake, edema pulmonare akute.

   Sindromi Infeksioz - Temperaturë, infeksione të lëkurës fytit, gojës, aparatit respirator, të regjionit perianal etj nga neutropenia dhe dëmtimi i proçeseve imune.

   Sindromi Hemoragjik - Fenomene hemorragjike spontane nga hunda, goja, menoragjia, nga vëndet e shpimeve, hemorragji cerebrale etj nga trombocitopenia. LAM3 shoqërohe shpesh me KID.

2. Nga infiltrimi i organeve të tjera (organomegali, dëmtim i strukturës dhe i funksionit të tyre)
   Dhimbje kockash nga hiperplazia e PKK.
   Limfoadenopati më tepër tek LAL.
   Splenomegali, hepatomegali më tepër tek LAL.
   Hipertrofi e gingivave, prekje të lëkurës më tepër tek LAM4 dhe LAM5.
   Sindrom meningeal më tepër tek LAL dhe tek LAM4, LAM5.
   Infiltrim testikular tek LAL ose kompresion mediastinal tek LAL-T.

3. Sindromi i Hiperkatabolizmit (djersë, temperaturë, rrënie në peshë).
4. Komplikacionet:

   Sindromi i Hiperviskozitetit (hiperleukocitozë/leukostaza kur leukocite qarkulluese janë > 100.000 mm3), Koagulimi Intrvaskular i Diseminuar, Sindromi i Lizës Tumorale, Hiperkalçemia.

Laboratori

• Anemia është normokrome normocitare.
• Numëri i përgjithshëm i leukociteve mund të jetë normal, i rritur ose dhe i ulur.
• Trombocitopenia është e shpeshtë.
• Në strishon e gjakut central (mielogramës) dhe periferik shfaqen qelizat leuçemike (mieloblaste ose limfoblaste në varësi të tipit të LA). Pikërisht në bazë të morfologjisë (klasifikimi i FAB) do të bëhet përcaktimi i tipit dhe i subtipit të LA.
• PKK eshtë hipercelulare me proliferim dhe akumulim të qelizave bllaste leuçemike mbi 30 (20) % të të gjithë qelizave të PKK. Shpeshhere qelizat leuçemike zënë 75-100 % të numërit total të qelizave të PKK. Jo rallë aspirimi i PKK (mielograma) mund të mos ketë material, për shkak të hiperplazisë.