SHTATEZANIA E ZGJATUR (POSTTERM)

<h1>SHTATEZANIA E ZGJATUR (POSTTERM)</h1>
<h5>Perkufizimi</h5>

<p>Shtatezani e zgjatur ose postterm, perkufizohet si shtatezani qe zgjat mbi 42 jave ose 294 dite, duke u nisur nga dita e pare e ciklit te fundit tek nje grua qe ka nje cikel menstrual te rregullt.</p> 

<p>Kur kemi dite te pare te menseve te fundit te pasigurta, te crregullta, nje grua qe perdor kontraceptiv oral ose qe ka hemoragji  ne tremujorin e pare te shtatezanise duhet marre ne konsiderate jo vetem dita e pare e ciklit, por edhe rregullariteti  dhe zgjatja e ciklit, si dhe nje vleresim ekografik. Vleresimi ekografik ne tremujorin e pare duke vleresuar CRL varion 3-5 dite gabim te moshes se shtatezanise, nga java 12-20 varion 7-10 dite, nga java 20-30 varion 2 jave dhe mbi 30 jave varion 3 jave. Dmth sa me heret qe te behet nje vleresim ekografik me i vogel eshte gabimi ne vleresimin e perfundimit te nje shtatezanie.</p>

<h5>Incidenca</h5>
<p>Incidenca varion ne baze te karakteristikave te  popullates dhe praktikes se menaxhimit lokal. Incidenca varion 7-12% te te gjithe shtatezanive. Rreth 4% e te gjithe shtatezanive kalojne pertej 43 javeve.</p>

<p>Studimet tregojne se nje BMI>25 per shtatezanet dhe nuliparet shoqerohet me nje rritje ne menyre sinjifikative me shtatezani te zgjatur.</p>
<p>Risku rritet me 10-27% kur lindja e pare eshte postterm dhe me 39% kur ka 2 lindje te njepasnjeshme postterm.</p>
<p>Risku rritet 2-3 here tek nje grua qe mamaja e saj ka patur nje shtatezani postterm. Faktoret genetik maternal dhe jopaternal influencojne ne shtatezanine postterm.</p>

<h5>Faktoret e riskut</h5>
<p>Faktoret qe rritin riskun per nje shtatezani te zgjatur jane:</p>

<ul>
	<li>Obeziteti (faktor i modifikueshem me diete , aktivitet fizik dhe medikamente)</li>
	<li>Primipariteti</li>
	<li>Shtatezani posterm e meparshme</li>
	<li>Seksi mashkull i fetusit</li>
	<li>Faktoret genetik (ndikojne rreth 30% faktoret genetik maternal dhe jo ata paternal)</li>
	<li>Faktoret hormonal (deficit i sulfatazes placentare, crregullim i rralle recesiv i lidhur me kromozonin X)</li>
</ul>

<h5>Patogeneza</h5>
<p>Patogeneza e shtatezanise posterm eshte e panjohur ne menyre te plote. Lindja perfshin  3 mekanizma nderveprimi: hormonal, mekanik dhe procese inflamatore (placenta, nena dhe fetusi qe luan nje rol vital). Prodhimi placentar i CRH (hormoni clirues i peptideve kortikotrope) lidhet direkt me kohezgjatjen e shtatezanise. Sinteza e CRH rritet ne menyre eksponenciale ne kohen e shtatezanise dhe arrin pikun ne kohen e lindjes.</p>

<p>Ne shtatezanine postterm kemi  ndryshime ne mekanizmat biologjik qe rregullojne zgjatjen e shtatezanise. Kjo lidhet me nje predispozicion genetik ne genet e CRH. Eshte e mundshme qe dhe fenotipi maternal te ndryshoje pergjigjen e indeve maternale ndaj stimujve hormonal te zakonshem si psh ne obezitet.</p>

<p>CRH ndikon ne stimulimin direkt fetal ne prodhimin e adrenal te DHEAs qe sherben si prekusor per sintezen e estradiolit placentar. Ulet sinteza e estradiolit dhe rritet sinteze e progresteronit e cili frenon kontraksionet uterine dhe con ne nje zgjatje te shtatezanise.</p>

<ul>Shkaqet
	<li>Vleresim jokorrekt i ciklit mestrual, me i shpeshti</li>
	<li>Obeziteti amtar</li>
	<li>Shtatezani e meparshme postetrm</li>
	<li>Anomali ne sistemin nervor central amtar</li>
	<li>Insuficience placentare per enzimen sulfataze</li>
	<li>Anencefalia (malformacion i kafkes fetale)</li>
</ul>

<ol>Komplikacionet
	<li>Amtare
		<ul>
			<li>Demtime perineale te renda (laceracion)</li>
			<li>Endometrit (inflamacion i endometrit)</li>
			<li>Korioamnionit (inflamacion i korionit dhe i likidit amnial)</li>
			<li>Semundje tromboembolike</li>
			<li>Hemoragji pas lindjes</li>
			<li>Rritje te incidences per sectio cesarea</li>
		</ul>
	<li>
	<li>Fetale
		<ul>
			<li>Makrosomia fetale (fetus mbi 4500 gr, lindje e zgjatur, dispropocion cefalo-pelvik, distocia e shpatullave qe con ne demtime neurologjike dhe ortopedike)</li>
			<li>Sindromi fetal  postmatur (IUGR, kompresion kordoni, oligohidramnion, mekonium, komplikacione neonatale kalimtare, hipoglicemi, kontraktime, insuficienece respiratore)</li>
			<li>Sindromi i aspirimit mekonial (takipne, cianoze, ulje te funksionit pulmonar)</li>
			<li>Insuficience utero-placentare</li>
			<li>Infeksione intrauterine</li>
			<li>Mortaliteti perinatal</li>
		</ul>
	</li>
</ol>

<ul>Shenjat dhe simptomat
	<li>Shenjat qe vihen re me shpesh tek nje bebe postmature jane: lekure e thate, rritja e thonjve, rrudhje palmare dhe ne shputen e kembeve, pakesim i indit subkutan, diskolorim i lekures ne kafe, jeshile ose verdhe.</li>
	<li>Disa  bebe postmature nuk kane fare ose kane pak nga shenjat e mesiperme.</li>
</ul>

<h5>Monitorimi</h5>
<p>Sugjerohet nje survejance fetale ne te gjitha shtatezanite postterm qe nuk nxiten.</p>
<p>Pas 41 javesh rreziku rritet per  fetusin dhe kerkohet nje ndjekje me e shpeshte.</p>

<ul>Vleresimi perfshin:
	<li>Levizjet fetale (levizje te rregullta fetale tregojne per mireqenien e bebit, ulja ose mungesa e levizjeve tregojne per insuficience uteroplacentare qe duhet vleresuar menjehere), vleresohen cdo dite.</li>
	<li>Monitorimi elektronik fetal me kardiotokograme. Vleresohen dhe mbikqyren rrahjet fetale dhe kontraksionet uterine dhe ndryshimet qe ato kane per nje periudhe prej 30 minutash.</li>
	<li>Profili biofizik (vleresohen me ane te ekografise rrahjet fetale, tonusi muskular, levizja fetale, frymemarrja dhe likidi amnial), minimumi vleresohet 2 here ne jave.</li>
	<li>Ekografia (vlereson elementet e mesiperme dhe placenten)</li>
	<li>Eko Dopler (vlereson qarkullimin e gjakut ne arterien umbilikale dhe arterien cerebri media. Vleresimi i raportit te tyre tregon nese fetusi ka mireqenie apo soference fetale).</li>
</ul>

<ol>Menaxhimi
	<li>Prites (mbahet ne kontroll fetusi dhe nena).</li>
	<li>Induktimi i lindjes kur ka rrezik  per nenen ose fetusin.
		<ul>
			<li>Amniotomi (grisja e membranave dhe plasja e ujrave nga mjeku).</li>
			<li>Stimulimi i lindjes duke perdorur hormonin prostaglandine ose oksitocine.</li>
			<li>Lindja me sectio cesarea.</li>
			<li>Eshte e pershtatshme per trajtimin e shtatezanive postterm qe cdo dite te behet nje ekzaminim vaginal duke filluar nga java e 41 dhe te induktohet lindja per indeksin e Bishop 5 ose me te madh.</li>
		</ul>
    </li>
</ol>

<ul>Parandalimi i lindjes postterm
	<li>lInduktimi i lindjes para 42 javeve.</li>
	<li>Procedura invazive minimale qe nxitin lindjen (grisja e membranave, koitus i pambrojtur, stimulimi i thithave te gjirit).</li>
	<li>Vleresimi i sakte i moshes se shtatezanise duke u nisur nga ekografite e tremujorit te pare te shtatezanise.</li>
</ul>