Mosmbajtja e urines (Inkontinenca)

<h1>Mosmbajtja e urines (Inkontinenca)</h1>

<h5>Perkufizimi</h5>

<p>Inkontinenca e urines ose humbja e kontrollit te vezikes per te mbajtur urinen, eshte nje problem shqetesues dhe i shpeshte. Shkaqet e inkotinences jane te ndryshme ne mosha te ndryshme, ne meshkuj dhe femra. Ne femijeri, kontrolli i vezikes urinare zhvillohet me heret te vajzat se te djemte dhe njomja e dyshekut eshte me e zakonshme te djemte se te vajzat. Megjithate ne moshat e rritura , femrat jane me te predispozuara se meshkujt per zhvillimin e inkontinences urinare per arsye te differencave anatomike ne regionin e legenit si dhe ndryshimet qe ndodhin nga shtatzania dhe lindja. Sidoqofte shume burra vuajne nga inkontinenca. Me kalimin e moshes ajo shtohet, por nuk eshte pjese e paevitushme e plakjes.</p>

<h5>Simptomat</h5>

<p>Disa njeres lagen me pak dhe rralle, te tjere jane vazhdimisht te njomur. Dallohen disa forma te inkontinences urinare:</p>

<ul>
	<li><b>Inkontinenca e stresit.</b> Kjo konsiston ne rrjedhje te pavullnetshem te urines gjate kohes qe kollitet, teshtin, qesh, ben ushtrime fizike ose ngre pesha te renda , veprime te cilat percjellin shtrengimin e barkut ne vezike.</li>

	<li><b>Inkontinenca nga ngacmimet (urgjences).</b> Eshte nje rrjedhje e pavullnetshme e urines si rezultat i nje ndjenje te forte urgjente te papritur per te urinuar qe nuk mund ta ndalosh dot. Mund te linde nevoja per te urinuar shpesh duke perfshire dhe naten. Inkontinenca e urgjences mund te shkaktohet nga shkaqe te vogla sic eshte infeksioni, ose nga shkaqe me te forta sic jane cregullimet neurologjike ose diabeti.</li>

	<li><b>Inkontinenca e mbimbushjes.</b> Pacienti mund te kete derdhje te shpeshte ose te vazhdushme te urines ne porcione te vogla si rezultat i mos zbrazjes teresisht te vezikes.</li>

	<li><b>Inkontinenca funksionale.</b> Nje demtim fizik ose mendor mund te beje qe pacienti te mos arije ne banje ne kohe. P.sh nese pacienti ka nje artrit te theksuar, ai s’eshte ne gjendje te zbertheje shpejt pantallonat.</li>

	<li><b>Inkontinenca e perzjere.</b> Do te thote qe pacienti vuan nga disa lloje inkontinencash urinare.</li>
</ul>

<h5>Kur duhet bere vizita te mjeku</h5>

<p>Pacienti mund te kete ndrojtje per te diskutuar shqetesimin e tij per mos kontrollimin e urinimit me mjekun, por nese inkontinenca eshte e shpeshte ose prek cilesine e jetes, eshte e rendesishme te keshillohesh, mbasi prezenca e inkontinences urinare mund:</p>
<ul>
	<li>Te tregoje se ka nje problem serioz te fshehur</li>
	<li>Te shkaktoje nje kufizim te aktiviteteve, ose kufizon nderveprimet shoqerore</li>
	<li>Te shtoje rrezikun e rrezimit te te moshuarve kur ata nguten per te shkuar ne banje.</li>
</ul>

<h5>Shkaqet</h5>

<p>Inkontinenca urinare nuk eshte nje semundje, por nje symptom. Ajo mund te shkaktoje  probleme mjeksore apo fizike te padukshme. Konsultimi me mjekun mund te zbuloje cfare fshihet pas inkontinences.</p>

<p><b>Inkontinenca urinare e perkoheshme</b></p>

<p>Disa pije, ushqime dhe medikamente mund te veprojne si diuretike (shkarkues te ujit), duke stimuluar veziken dhe duke shtuar volumin e urines. Keto jane:</p>

<ul>
	<li>Alkoli</li>
	<li>Kafeina</li>
	<li>Caji dhe kafeja e dekafeinuar (pa  kafeine)</li>
	<li>Pijet e gazuara</li>
	<li>Sheqeri artificial</li>
	<li>Shurupi i misrit</li>
	<li>Ushqimet pikante sidhe ato acide ose me shume sheqer, vecanerisht agrumet</li>
	<li>Medikamentet per smundje te zemres ose tensionit te gjakut, qetesues dhe relaksues te muskujve</li>
	<li>Doza te larta vitamine B dhe C</li>
</ul>

<p>Incontinenca e urines mund te shkaktohet gjithashtu edhe nga semundje qe mjekohen lehte si:</p>

<ul>
<li><b>Infeksione te traktit urinar.</b> Infeksionet mund te irritojne veziken duke shkaktuar nje ndjenje te forte, urgjente, urinimi dhe nganjehere inkontinence. Shenja te tjera te infeksionit te traktit urinar jane: djegie gjate urinimit dhe urine me ere te rende.</li>

<li><b>Kapslleku (konstipacioni).</b> Rektumi eshte i vendosur prane vezikes dhe shume nga nervat e tij jane te perbashket per te dy organet. Nevoja (fece) e forte dhe kompakte qe gjendet ne rektum, ngacmon keto nerva, i ben ato teper aktive si rezultat shton frekuencen e urinimit.</li>
</ul>

<p><b>Inkontinenca urinare e vazhdueshme</b></p>

<p>Inkontinenca urinare mund te jete gjithashtu e vazhdushme, e shkaktuar nga probleme fizike, ose ndryshime te tjera, si:</p>
<ul>
	<li><b>Shtatzania.</b> Ndryshimet hormonale dhe shtimi i peshes se mitres, mund te shkaktoje inkontinence stresi.</li>

	<li><b>Procesi i lindjes.</b> Lindja natyrale nepermjet vagines, mund te dobesoje muskujt qe sherbejne per kontrollin e vezikes si dhe mund te demtoje nervat e vezikes dhe indet mbeshtetese duke cuar ne reshqitje te dyshemese se legenit. Kjo ben qe vezika , mitra, rektumi dhe nje pjese e zores se holle te shkasin poshte pozicionit normal duke hyre ne vagine. Kjo gjendje mund te shoqerohet me  inkontinence.</li>

	<li><b>Ndryshimet e moshes.</b> Plakja e muskulit te vezikes mund te zvogeloje kapacitetin e vezikes per te depozituar urinen.</li>

	<li><b>Menopauza.</b> Mbas menopauses, grate prodhojne me pak estrogen, nje hormon qe ndihmon ne mbajtjen e shendeteshme te shtresave te vezikes dhe te uretres. Perkeqesimi i ketyre indeve mund te rendoje inkontinencen.</li>

	<li><b>Histerektomia (Heqja e mitres).</b> Vezika dhe mitra ndihmohen pothuajse nga te njejtet muskuj dhe ligamente. Cdo nderhyrje kirurgjikale qe kryhet ne sistemin riprodhues duke perfshire heqjen e mitres, mund te demtoje muskujt mbeshtetes te dyshemese te legenit duke cuar ne inkontinence.</li>

	<li><b>Prostata e zmadhuar.</b> Vecanerisht ne burra te moshuar, inkontinenca shpesh eshte si rezultat i zmadhimit te gjendres se prostates e njohur si hiperplazia beninje e prostates (BPH).</li>

	<li><b>Kanceri i prostates.</b> Ne burrat, inkontinenca e stresit ose inkontinenca e urgjences, mund te shoqerohet me kancer te prostates te pa trajtuar, por me shpesh ajo vihet re si nje komplikacion i kancerit te trajtuar.</li>

	<li><b>Obstruksioni.</b> Nje tumor kudoqofte pergjate pjeses se poshteme te traktit ueinar, mund te bllokoje rrjedhen normale te urines, duke te cuar ne inkontinence te mbimbushjes. Guret urinare qe jane masa te forta te formuara ne vezike, disa here japin kullim te pavetedishem te urines.</li>

	<li><b>Cregullimet neurologjike.</b> Skleroza multiple, semundja e Parkinsonit, goditja cerebrale, tumori ne tru ose nje demtim i palces se kurizit mund te crregullojne kalimin e sinjaleve te nervat qe kontrollojne veziken duke shkaktuar incontinence urinare.</li>
</ul>

<h5>Faktoret e rrezikut</h5>

<p>Faktoret qe rrisin rrezikun e inkontinences jane:</p>
<ul>
	<li><b>Gjinia.</b> Grate jane me te predispozuara per te patur inkontinencen e stresit. Shtatzania, lindja, menopauza dhe anatomia normale e femres, jane faktore te vecante vetem per grate. Megjithate, burrat me probleme te prostates kane rrezik te rritur per inkontinencen e urgjences dhe ate te mbi mbushjes.</li>

	<li><b>Mosha.</b> Me rritjen e moshes, muskujt e vezikes dhe dhe te uretres humbin forcen e tyre. Me kalimin e moshes ndodhin ndryshime qe ndikojne ne paksimin e kapacitetit urinembajtes te vezikes duke rritur mundesine e urinimit te pavullnetshem.</li>

	<li><b>Mbipesha.</b> Mbipesha rrit presionin ne vezike dhe muskujet qe e rrethojne duke i dobesuar ato, keshtu qe procesi i kollitjes dhe teshtitjes shoqerohet me pikim te urines ne menyre te pavullneteshme.</li>

	<li><b>Semundje te tjera.</b> Semundjet neurologjike dhe diabeti mund te rrisin rrezikun e inkontinences.</li>
</ul>

<h5>Nderlikimet</h5>

<p>Nderlikimet e inkontinences kronike perfshijne:</p>
<ul>
	<li><b>Probleme te lekures.</b> Meqenese lekura eshte e lagur ne menyre te vazhdushme, ajo mund te skuqet, te infektohet dhe te inflamohet.</li>
	<li><b>Infeksione te traktit urinar.</b> Inkontinenca rrit rrezikun e infeksioneve urinare te perseritura.</li>
	<li><b>Ndikim ne jeten personale.</b> Inkontinenca mund te demtoje mardheniet sociale, te punes dhe personale.</li>
</ul>

<h5>Ekzaminimet dhe diagnoza</h5>

<p>Eshte i rendesishem percaktimi i llojit te inkontinences. Ne baze te saj vendoset per menyren e mjekimit. Mjeku fillon duke pyetur per historine e semundjes dhe vazhdon me ekzaminimin fizik. Njekohesisht pacientit i thuhet te beje nje veprim te thjeshte qe konsiston ne mbylljen e gojes, shtrengimin e hundes me gishta dhe i kerkohet te  sforcohet sikur do te nxjere frymen. Mbas kesaj mjeku do te kerkoje:</p>

<ul>
	<li><b>Analize te urines.</b> Kjo behet per te pare ne se ka shenja infeksioni, gjak ne urine ose anomali te tjera.</li>
	<li><b>Ditari i vezikes.</b> Pacienti mban nje ditar gjate dise diteve duke rregjistruar sasine e  lengjeve qe pi, kohen kur urinon, sasine e urines qe eliminon rastet kur ka nevoje urgjente per te urinuar sidhe numrin e episodeve te inkontinences.</li>

	<li><b>Matja e urines se mbetur ne vezike pas urinimit.</b> Pacientit i kerkohet te urinoje ne nje ene duke matur urinen e grumbulluar ne te. Pastaj mjeku mat urinen e mbetur ne vezike me ane te ekos ose me anen e nje kateteri. Nje sasi e madhe urine e mbetur ne vezike tregon mundesine e nje bllokimi ne traktin urinar ose nje problem i lidhur me nervat dhe muskujt e vezikes urinare.</li>
</ul> 

<p><b>Ekzaminime speciale</b></p>

<p>Nese kerkohet informacion  i metejshem, mund te rekomandohet:</p>

<ul>
	<li><b>Ekzaminim urodinamik.</b> Kjo konsiston ne futjen e nje kateteri nepermjet uretres ne vezike per ta mbushur ate me uje. Nderkohe nje monitor presioni mat dhe regjistron presonin brenda vezikes urinare. Ky test ndihmon ne matjen e forces se vezikes dhe gjendjen e sfinkterit. Ky eshte nje mjet i rendesishem per te percaktuar llojin e inkontinences.</li>

	<li><b>Cistoskopia.</b> Cistoskopi eshte nje tub i holle i paisur me lente dhe drite qe futet neprmjet uretres brenda vezikes urinare. Me ane te saj shihen anomali te traktit urinar.</li>

	<li><b>Cistograma.</b> Mjeku fut nje kateter ne uretre dhe vezike dhe injekton nje substance speciale (kontrast). Mbasi hiqet kateteri, pacienti urinon duke eliminuar edhe kontrastin. Gjate kohes se urinimit meren disa imazhe radiografie te cilat ndihmojne ne zbulimin e problemit te traktit urinar.</li>

	<li><b>Eko e legenit.</b> Mund te zbulohen anomali te traktit urinar ose genital.</li>
</ul>

<h5>Trajtimi dhe medikamentet</h5>

<p>Trajtimi i inkontinences urinare varet nga lloji i inkontinences, ashpersisa e shenjave dhe  shkaqeve te saj. Mund te nevoitet nje trajtim i kombinuar. Fillimisht mjeku rekomandon mjekimin me te lehte dhe pastaj sugjeron opsione te tjera nese i pari s’jep rezultat.</p> 

<p><b>Teknika ndihmese</b></p>

<ul>
	<li><b>Trajnimi i vezikes</b>, per te vonuar urinimin ne momentin qe lind nevoja urgjente per urinim. Fillohet me mbajtjen e urines per 10 minuta sa here qe ka nevoje per urinim urgjent. Qellimi eshte qe te zgjatet koha midis urinimeve deri ne dy ose kater ore.</li>

	<li><b>Urinimi i dyfishte.</b> Kjo nenkupton nje urinim normal, pastaj pritet pak minuta dhe  provohet perseri per te urinuar. Ndihmon ne zbrazjen me te plote te vezikes duke evituar inkontinencen e mbimbushjes.</li>

	<li><b>Grafiku i urinimit,</b> per te urinuar cdo dy ose kater ore ne vend te urinimit sipas nevojes.</li>

	<li><b>Menaxhim i dietes dhe lengjeve,</b> per te rifituar kontrollin e vezikes. Duhen evituar alkoli, kafeja  dhe ushqimet me aciditet. Paksimi i konsumimit te lengjeve, renia ne peshe ose shtimi i aktivitetit fizik mund te lehtesojne problemin.</li>
</ul>

<p><b>Ushtrimet e muskujve te dyshemese se legenit</b></p>

<p>Mjeku rekomandon kryerjen e ushtrimeve te shpeshta qe ndihmojne ne forcimin e muskujve qe marin pjese ne kontrollin e urinimit. Keto ushtrime qe njihen ndryshe dhe si ushtrime te Kegel jane ne menyre te vecante efektive ne inkontinencen e stresit, por mund te ndihmojne gjithashtu edhe inkontinencen e urgjences.</p>

<p>Per te bere keto ushtrime te muskujve te dyshemese se legenit, ju do imagjinoni sikur po tentoni te stoponi rrjedhjen e urines:</p>

<ul>
	<li>Shtrengoni muskujt qe sherbejne per stopimin e urines per pese sekonda, pastaj leshohini per pese sekonda te tjera. (nese kjo eshte mjaft e veshtire, fillohet duke e mbajtur per dy sekonda dhe leshohet per tre sekonda)</li>
	<li>Vazhdohet duke e mbajtur te shtrenguar cdo here deri dhjete sekonda.</li>
	<li>Qellimi eshte te kryhet ky ushtrim tre here rrjesht duke e perseritur dhjete here ne dite.</li>
</ul>

<p><b>Stimulimi elektrik</b></p>

<p>Perdoren elektroda qe vendosen perkohesisht ne rektum ose ne vagine per te stimuluar dhe forcuar muskujt e dyshemese se legenit. Stimulimet e lehta elektrike mund te jene efikase per inkontinencen e stresit dhe inkontinencen e urgjences, por mund te jete e nevojshme qe ato te perseriten shume here gjate disa muajve.</p>

<p><b>Medikamentet</b></p>
<ul>
	<li><b>Antikolinergjiket.</b> Keto mund te qetesojne nje vezike superaktive dhe mund te ndihmojne ne inkontinencen e urgjences. Ekzistojne disa medikamente si oxibutynin (Ditropan), tolterodine (Detrol), darifensacin (Enablex), fesoterodin (Toviaz), solifenacin (Vesicare) dhe trospium (Sanctura).</li>

	<li><b>Mirabegron (Myrbetriq).</b> Perdoret ne trajtimin e inkontinences se urgjences (nga stimulimet e forta te vezikes). Ky relakson muskujt e vezikes urinare dhe shton sasine e urines ne vezike. Gjithashtu ai rrit sasine e urines qe derdhet ne te njejten interval kohe duke bere te mundur zbrazjen teresisht te vezikes.</li>

	<li><b>Alfablokuesit.</b> Keto perdoren te burrat me inkontinence te urgjences (nga stimulime te vezikes) ose inkontinence nga mbingarkesa. Ato veprojne duke relaksuar muskujt e qafes se vezikes dhe muskujt e prostates duke lehtesuar zbrazjen e vezikes. Disa nga keto medikamente jane: tamsulosin (Omnic), alfuzosin (Xatral), silodosin (Rapaflo), terazosin (Hytrin) dhe doxazosin (Cardura).</li>

	<li><b>Estrogene lokale.</b> Kjo perdoret te grate. Estrogeni lokal qe mund te jete ne forme kremi, unaze ose cope vendoset ne vagine duke ndihmuar ne tonifikimin dhe rigjallerimin e indeve te uretres dhe zones se vagines. Kjo mund te paksoje disa nga shenjat e inkontinences.</li>
</ul>

<p><b>Paisje mjeksore</b></p>

<p>Paisje te projektuara per trajtimin e grave me incontinence:</p>
<ul>
	<li><b>Tampon uretral</b>, eshte nje paisje e vogel si tampon, njeperdorimsh qe futet ne uretre perkohesisht, perpara nje aktiviteti fizik te vecante, sic eshte tenisi i cili mund te shkaktoje inkontinence. Kjo sherben si nje tape per te parandaluar lagien dhe hiqet para urinimit.</li>

	<li><b>Unaze</b> e forte qe futet ne vagine dhe lihet gjithe diten. Kjo paisje mban lart veziken meqe ajo shtrihet prane vagines duke parandaluar kullimin e urines. Mund te perfitojne prej saj rastet me inkontinence qe jane pasoje e rreshqitjes (prolaps) se vezikes ose mitres.</li>
</ul>

<p><b>Terapite intervenuese</b></p>

<p>Ketu perfshihen:</p>
<ul>
	<li><b>Injeksione te materjaleve mbushese.</b> Konsiston ne injektimin e nje materjali sintetik ne indet qe mbeshtjellin uretren. Materjali mbushes shtyp uretren dhe redukton pikimin e urines. Kjo procedure eshte shume me pak efikase se metodat me invasive sic jane ato per inkontinencen e stresit dhe kerkon te perseritet ne menyre te rregullt.</li>

	<li><b>Toksina butilinike tip A (Botox).</b> Nga injeksionet e Botox ne muskulin e vezikes perfitojne pacientet qe kane nje vezike superaktive. Ne pergjithesi botoxi ju rekomandohet personave vetem nese menyra e pare e mjekimit s’ka qene e sukseshme.</li>

	<li><b>Stimuluesit e nervave.</b> Nen lekure implantohet nje paisje e ngjashme me pace maker (qe perdoret ne kardiologji), per te derguar impulse elektrike te padhimbshme te nervat qe kontrollojne aktivitetin e vezikes (nervat sakrale). Stimulimi i nervave sakrale mund te kontrolloje inkontinencen e urgjences neqoftese metodat e tjera nuk kane funksionuar. Paisja mund te implantohet nen lekure ne zonen e vitheve dhe te lidhet direkt me nervat sakrale, ose te dergoje impulset ne keto nerva nepermjet nervit te nyjes se kembes.</li>
</ul>

<p><b>Mjekimi kirurgjikal</b></p>

<p>Ne qofte se metodat e tjera s’japin rezultat, atehere mund te perdoren procedura te ndryshme kirurgjikale.</p>
<ul>
	<li><b>Procedurat sling.</b> Kjo konsiston ne perdorimin e nje laku te krijuar nga inde te vete pacientit ose materjale sintetike qe vendosen perreth uretres ose qafes se vezikes duke mbajtur uretren e mbyllur, vecanerisht kur pacienti qesh ose teshtit. Kjo procedure perdoret ne trajtimin e incontinences se stresit.</li>

	<li><b>Ngritja e qafes se vezikes urinare.</b> Ky eshte nje operacion qe konsiston ne ngritjen e qafes se vezikes me ane te nderhyrjes nepermjet te barkut.</li>

	<li><b>Kirurgjia e prolapsit (reshqitjes).</b> Ne grate me inkontinence te perzjere dhe reshqitje te organeve te legenit, kirurgjia mund te perfshije kombinimin e procedures sling me kirurgjine e prolapsit.</li>

	<li><b>Sfinkteri artificial urinar.</b> Sfinkteri eshte nje unaze muskulare qe ndodhet rreth qafes se vezikes i cili hap kanalin para urinimit, dhe e mbyll ate pas urinimit. Sfinkteri artificial perbehet nga nje unaze e vogel artificiale e mbushur me uje, e vendosur rreth qafes se vezikes duke mbajtur kanalin e mbyllur deri ne momentin e urinimit. Per te urinuar duhet shtypur nje valvul qe vendoset nen lekure e cila zbras unazen e me siperme duke bere qe urina te rrjedhe. Kjo paisje perdoret kryesisht ne burrat me inkontinence si pasoje e trajtimit te kancerit te prostates ose te nje prostate te zmadhuar.</li>
</ul>

<p><b>Materjale absorbuese (thithese) dhe katetere</b></p>

<p>Nese trajtimet e ndryshme nuk e eliminojne teresisht inkontinencen, mund te perdoren materjale ndihmese:</p>
<ul>
	<li><b>Veshje mbrojtese.</b> Keto jane materjale speciale qe sherbejne per te thithur urinen dhe vendosen nen mbathje.</li>
	<li><b>Katetere.</b> Nese inkontinenca eshte si rezultat i mos zbrazjes teresisht te vezikes, rekomandohet futja e kateterit disa here ne dite per zbrazjen e saj nga vete pacienti.</li>
</ul>

<h5>Kujdesi ne shtepi</h5>

<p>Problemet qe dalin nga njomja me urine kerkojne nje kujdes shtese per te parandaluar irritimin e lekures:</p>

<ul>
	<li>Te perdoren peceta per tu pastruar</li>
	<li>Te lihet lekura te thahet ne ajer</li>
	<li>Te evitohet larja e trupit dhe dushi i shpeshte mbasi keto demtojne mbrojtjen natyrale te vezikes nga infeksionet</li>
	<li>Te perdoret krem per te mbrojtur lekuren nga urina</li>
</ul>